Ўстаз болу...

                                          Ўстаз болу – жҝректіҫ батырлыәы,

                                          Ўстаз болу – сезімніҫ ақылдыәы.

                                          Ўстаз болу – мінездіҫ кҝн шуаәы,

                                          Ўстаз болу – адамныҫ асылдыәы,-

деген Әафу Кайырбековтыҫ ҙлеҫ жолдарын оқыәанда, мен ҙзімді бақытты сезінемін. Ўстаз боләаныма мақтанамын. Ҙйткені ўстаз – мақтан тўтар мамандық. Киелі јрі ҙте кҙне мамандық. Адам Ата Хауа Анадан бері жўмыр басты пендені ойландырып,толәандырып келе жатқан, қоәам ҙзгерсе де қажеттігін жоймайтын ҝлкен мјселе – шыр етіп дҝниеге келген нјрестені ҙмір сҝруге дайындау. Бўл – қиынныҫ қиыны. Себебі јр адам – қайталанбас тўләа. Оныҫ жан дҝниесі - ҙзінше бір јлем. Ал ўстаз сол јлемді шар-тарапқа жетелеуші. Ўстаз - бала болмысына ҙзгеріс енгізуші, баәыт-баәдар беруші, ата-ананыҫ сенімді кҙмекшісі.

Ҙмірдегі кҙп мамандықтардыҫ ішінде жан-жақты білімділікті, икемділікті, шеберлікті, ерекше шјкіртжандылықты, мейірімділікті қажет ететін мамандық та – ўстаздық мамандық. Олай дейтінім, мўәалім еҫбегі біріншіден, адамзат қоәамы тарихында жинақталәан әылым негіздерінен білім беруге тиіс болса, екіншіден, ҝнемі шјкірттерімен қарым-қатынаста болып, білсем, ҝйренсем деген бала арманы мен оныҫ сырлы таәдырына басшылық етуді мойнына аләан маман.

Осындай қызыәы да, қиындыәы мол мамандықты мен де таҫдадым. Ўстаз болу – бала кезімнен арманым еді. Ауылда ҙскеннен кейін қаладан демалыс кезінде інілерім мен сіҫілімдерім келіп демалатын.Мен отбасымызда немерелердіҫ еҫ ҝлкені боләандықтан маәан балаларды тапсыратын.Ҙзіме деген жауапкершілікті сезініп балаларды отырәызып сабақ беретінмін. Жылдар ҙтті... Болашақ мамандыәымды таҫдауәа кез де келіп жетті.Сол кездері ўнаәан пјндерімніҫ бірі физика еді.Физика пјнінен білімін берген  меніҫ  ўстазым Касымова Зоя Александровна. Ауылда физика пјнінен қазақша беретін мўәалім жоқ боләандықтан бізге физика орысша берілді.Орысша берілсе де, мўәалім бҝкіл сабақ барысында ҙзініҫ кҝш жігерін аямай беретін.Маәан физика ҙте қызықты ҙтетін жјне мен ўстаздыҫ шеберлігіне таҫ қалатынмын.Ҙйткені ол сабақ ҝстінде сабақты сўрап,жаҫа сабақты тҝсіндіріп,есептер шыәарып яәни бҝкіл сабақта ҝлгіретін. Јр сабақта ўстазым мені ҝнемі сабақ сўрай беретін. Сондықтан јр сабақ сайын дайындалып, ҝй тапсырмасын айтуәа бірінші боп ҙзім тўра беремін.Сондықтан да шыәар таҫдау пјнімді «физика» деп осы пјнге тоқталдым.Алақай, мен ЎБТ-ді ойдаәыдай тапсырып , физика пјнінен еҫ жоәарәы балл алдым. Қостанайәа барып қўжаттарымды жоәарәы оқу орнына тапсырып, нјтижесінде «грандқа» ие болдым. Еҫ бірінші боп ўстазыма хабарласқан едім.Екеуіміздіҫ қаунышымызда шек боләан жоқ болатын.Болашақ ўстаздық мамандыәымды таҫдау осы ўстазымныҫ арқасында деп ойлаймын.Ўстазыма кҙптен кҙп рахмет!«Ўстазы жақсыныҫ ўстамы жақсы» демекші, шјкірт бойындаәы ўстамдылық пен тјрбиелілік кҙбіне ўстазәа келіп тіреледі. Ескендір Зўлқарнайын: «Даҫқ пен абыройәа кенелуімде мен бір адамәа қарыздармын, ол – ўстазым Аристотель»,- десе, Абылайхан Тҙле биді, Шјкјрім ўлы ақын Абайды ўстазым деп, шексіз қўрметтеп кеткен екен. Ендеше, меніҫ табынатын ўстазым – Зоя Александровна . Бҝгінгі ўстаз шјкіртіне әылым негіздерінен мјлімет беріп қана қоймай, оны дҝниежҝзілік білім, ақпарат, зкономика кеҫістігіне шыәуәа, яәни қатаҫ бјсеке жаәдайында ҙмір сҝруге тјрбиелеуі керек. Ол наәыз ўстаздыҫ әана қолынан келеді.     

Ал ХХІ әасырдыҫ наәыз ўстазы қандай болмақ ? Јрине, ол ҙз кјсібініҫ майталманы, осы мақсатқа рухани кҝш-жігерін, парасат-қуатын салу керектігі айтпаса да тҝсінікті. Бўл - јркімніҫ қолынан келе бермейтін, ерекше талантты қажет ететін, бай қиялды адамәа тјн қасиет.

Сондай-ақ ўстаз кҝнбе кҝнгі ҙзініҫ кҙп қырлы еҫбегінде мазмўны јр тҝрлі кездейсоқ жайттардыҫ туындап отыратынын алдын ала сезіп, болжап жјне оныҫ оҫ шешімін табуәа дайын болуәа тиіс.Сондықтан да ўстазды јр баланыҫ жан-дҝниесін танып-білуші јрі оны жеке тўләа етіп қалыптастырушы, ел болашаәыныҫ мҝсіншісі деуге болады.

«Ўстаз» сҙзініҫ 2 тҝрлі сипаты бар. Бірі – белгілі пјннен сабақ беретін оқытушы да, екіншісі – жоәары беделді адамдарәа ықпал етуші дана адам. Мектептегі ўстаз – баланыҫ екінші ата-анасы, болашаққа айқын жол сілтер ақылшысы. Оныҫ мейірімге толы жҝрегі шјкірт бойындаәы  талай аәаттықты кешіре біледі. Оныҫ бойындаәы білім мен ақыл, ойынныҫ қуаты талай тентекті жуасытып, небір еркені сабасына тҝсіреді, тјртіпке баулып, есейтіп, ержеткізеді. Сондықтан јрбір шјкірт ҙзіне ҝлгі-ҙнеге боләан сҝйікті мўәалімін  ўстазым деп атайды. Осы тўста Абайдыҫ:

                                 Ақырын жҝріп, анық бас,

                                 Еҫбегіҫ кетпес далаәа.

                                 Ўстаздық еткен жалықпас,

                                Ҝйретуден балаәа,- деген ҙлеҫ жолдары еріксіз ойәа оралады. Егер јр шјкірт ҙмірде бір кірпіш болып қаланып, ўстаздан шјкірт озып жатса, тҙккен тер мен адал еҫбектіҫ ақталәаны емес пе ?!

 Ўстаз атана білу, оны қадір тўту, қастерлеу, арындай таза ўстау - јр мўәалімніҫ борышы. Ол - ҙз кјсібін, ҙз пјнін, барлық шјкіртін, мектебін шексіз сҝйетін адам.Осы іске деген қызыәушылық пен сҝйіспеншілік қана оны небір қиын јрекеттерге жетелейді, іске батыл кірісуге себін тигізеді. Нјтижесінде бір емес, бірнеше жас жҝрекке мјҫгі ўстаз болып қалады.

Ўстаздыҫ осыншама қадір-қасиет, қўрметке бҙленуі ҙзін қоршаәан орта мен јрбір шјкіртіне асқан сезімталдықпен, жауапкершілікпен қарым-қатынас жасауында.Ҙйткені оныҫ қарапайым да сыпайы киім киісі, мјдениетті сҙзі, јдепті жҝріс-тўрысы, жинақы іс-јрекеті, білімі шјкіртке де, ата-анаәа да, жўртшылыққа да ҙнеге.

Ўлы аәылшын аәартушысы Уильям Уорд:

                            Жай мўәалім хабарлайды,

                            Жақсы мўәалім тҝсіндіреді,

                            Керемет мўәалім кҙрсетеді,

   Ўлы мўәалім шабыттандырады,- дейді. Білім беру жҝйесі мамандардан кјсіби икемділік пен ўтқырлықты, сан қырлы шыәармашылық қызмет пен ҙзін-ҙзі басқару, ҙзін-ҙзі ўйымдастыру жаәдайындаәы біліктілікті қажет етеді. Ҙйткені қазіргі жас буын - еліміздіҫ келер кҝнгі келбеті. Бўл жҙнінде Елбасымыз Нўрсўлтан Јбішўлы Назарбаев: «Әасырлар мақсаты – саяси-экономикалық жјне рухани даәдарыстарды жеҫіп шыәа алатын, ізгіленген ХХІ әасырды қўрушы іскер, ҙмірге икемделген, жан-жақты жеке тўләаны тјрбиелеп қалыптастыру»,- деген тўжырым жасады. Ол ҝшін бҝгінгі оқу ҝрдісіне сай педагогикалық шеберлік қажет. «Педогогтік шеберлік – дарынды талант емес, ҝйрену, ізденудіҫ нјтижесі. Мўәалім шеберлігі жайлы жазыләан дайын қаәида жоқ, болуы да мҝмкін емес. Барлыәы да ҙзімізге байланысты»,- дейді Ділдабекова Балзада апай. Біздер, мўәалімдер, кҝнделікті ҙмірдіҫ жай әана адамы емес, болашақты қўрушыларды, адамзаттыҫ сјулетті болашаәын жасаушыларды тјрбиелеп отырәанымызды ойласақ, мўәалім мўратыныҫ қандай болатыны ҙзінен-ҙзі айқын. Осыәан байланысты ўстазәа тјн мынадай сипаттарды даралап кҙрсетуге болады:

-         Дҝниетанымдық кҙзқарасы, сенімі

-         Қызметке бейімділігі

-         Кјсіптік білімі мен біліктілігі

-         Қамқорлық кҙзқарас, сҝйіспеншілік сезім

-         Ўйымдастырушылық қабілет

-         Заманәа сай жаҫашылдық

Осындай даралық қасиеттер ўстаздық бақытқа жеткізеді. Бақыттыҫ ҝлкені - ҙзіҫді-ҙзіҫ тану. Ўстаз ҙзін-ҙзі қай уақытта таниды? Ол алдындаәы шјкіртініҫ қияәа қанат қаәып, елініҫ азаматы боләан сјтінен таниды. Ендеше, бҝгінгі білім мен білік бјсекелес заманда ўландарымыздыҫ биіктен кҙрінуіне кҝнделікті ісіміздегі жаҫашылдыәымыз арқылы, жан-жақты берген тјрбиеміз арқылы қол жеткіземіз.